هنرمندان - بهمن جلالی

بهمن جلالی

(زاده 1323)
محدوده فعالیت :

عکاس

بهمن جلالی متولد 25 دی ماه سال ۱۳۲۳ در تهران است او لیسانس اقتصاد خود را از دانشگاه ملی (شهید بهشتی) گرفته ولی یکی از بهترین عکاسان ایران شده است.

بهمن جلالی یکی از عکاسان مطرح ایران بود که نقش مؤثری در نسل تازه عکاسان ایرانی داشت. جلالی سال‌ها در دانشکده‌های عکاسی تدریس می‌کرد و تعداد زیادی از عکاسان جوان از شاگردان او بوده‌اند. آثار او در بیش از ۵۰ نمایشگاه عکس در ایران و چند کشور اروپایی به نمایش گذاشته شده‌است.

جلالی در سال ۲۰۰۹ از سوی بنیاد نیدرزاکسن برنده جایزه «سپکتروم» شد. قرار بود این جایزه به مبلغ ۱۵ هزار یورو در ژانویه ۲۰۱۱ با برپایی یک نمایشگاه و چاپ کتابی از آثارش در موزه اشپرنگل آلمان به او اهدا شود.

نخستین بار در مجله تماشا متعلق به رادیو و تلویزیون ایران، با قباد شیوا گرافیست سرشناس به همکاری پرداخت. او مدتی برای آموزش عکاسی به انگلستان رفت و در استودیوی جان ویکرز آغاز به کار کرد. همکاری جلالی با استودیوی جان ویکرز به عضویت او در انجمن سلطنتی عکاسان انگلستان منجر شد. پیش از انقلاب ۱۳۵۷ چند نمایشگاه برگزار کرد که نخستین نمایشگاه انفرادی او در سال ۱۳۵۰ و مهم‌ترین آن در سال ۱۳۵۶ برپا شد. در سال ۱۳۵۵ و با ورود اسد بهروزان ایرانشناس سرشناس به ایران بازگشت و در پروژه‌ای با او به همکاری پرداخت. او سپس حاصل عکاسی از هفت کشور قاره آفریقا را در مجموعه‌ای زیر عنوان «کتاب هنر آفریقای سیاه» به چاپ رساند.

جلالی در جریان وقایع انقلاب ۱۳۵۷ و نیز جنگ هشت ساله ایران و عراق به عکاسی پرداخت، که این دو دوره، از مهم‌ترین فعالیت‌های هنری جلالی به‌شمار می‌روند.
در سال ۸۶ نمایشگاهی بزرگ از آثار جلالی در بنیاد تاپیس شهر بارسلون اسپانیا برگزار شد که مورد توجه قرار گرفت. جلالی این نمایشگاه را مهم‌ترین اتفاق زندگی خود پس از چهل سال عکاسی می‌دانست. مدیریت هنری نمایشگاه ۱۶۵ سال عکاسی ایران که پاییز ۱۳۸۸ در پاریس برگزار شد، بر عهده وی بود. آخرین فعالیت جلالی، ۲۱ آذر ماه و سخنرانی در پیش همایش عکاسی قاجار در فرهنگستان هنر تهران بود.جلالی بیش از ۵۰ نمایشگاه عکس در ایران، فرانسه، آلمان، مجارستان، چکسلواکی سابق، فنلاند، اسپانیا، استرالیا و سایر کشورها برگزار کرد.

جلالی در تولید فیلم‌های مستند همچون فیلم «روایت شهری که بود» نیز فعالیت داشت. او چندین سال به گردآوری و اصلاح نگاتیوهای شیشه‌ای کاخ گلستان پرداخت و آثاری را با اِعمال تغییرات در عکس‌های قاجاری خلق کرد. مجموعه این نگاتیوها در کتاب گنج پیدا چاپ شده‌است.

جلالی در دانشگاه‌های تهران، هنر و دانشگاه آزاد و مرکز تحقیقات و مطالعات ارشاد و آموزشگاه هنری ماه مهر به تدریس و تحقیق می‌پرداخت. او همچنین با پروژه چاپ کتاب عکس ایران در آلمان همکاری داشت. جلالی عکسخانه ایران را بنیان گذاشت و سردبیر فصلنامه عکسنامه نیز بود.

او در مسابقه‌ای تحت عنوان "نمایشگاه هنر آفریقای سیاه در ایران" شرکت کرده و پس از آن که به عنوان عکاس برتر ایران انتخاب می‌شود از هفت کشور مهم این قاره شامل کشورهایی چون نیجریه، غنا، سنگال، ساحل عاج، سیرالئون و ... عکاسی می‌کند. این عکس‌ها در مجموعه‌ای تحت عنوان «کتاب هنر آفریقای سیاه» به چاپ می‌رسد.

جلالی اولین نمایشگاه انفرادی خود را در سال ۱۳۵۰ برپا کرده است. اما برپایی نمایشگاهی در سال ۱۳۵۶ در نگارخانه شهر به عنوان نقطه عطفی در زندگی هنری جلالی قلمداد می‌شود.
سال ۱۳۵۷ سال بهمن جلالی و عکاسان مشهوری چون مرحوم گلستان بود. آنها با به تصویر کشیدن روزهای انقلاب نایاب‌ترین لحظات تاریخ معاصر ایران را به ثبت رسانده بودند.

جلالی بعدها درباره آن روزها می گوید: «اتفاقی جلوی چشمان می افتاد که فقط در کتاب‌ها در مورد آن خوانده بودیم؛ چیزهایی مثل انقلاب اکتبر (انقلاب روسیه) یا انقلاب کوبا. انقلاب به قدری عجیب و جذاب بود که می‌خواستیم هر تکه آن را بخوریم. برای ما که در دوره خود هیچ اتفاقی را ندیده بودیم خیلی تازه بود. عکاسی از این اتفاقات هم لذت داشت.
حتی از خطری هم که وجود داشت لذت می‌بردیم. دوست داشتیم جلوتر از همه باشیم و همیشه فکر می‌کردیم که ممکن است همه افراد تیر بخورند ولی چون ما عکاسی می‌کردیم تیر نمی‌خوریم. همه عکاس‌ها این جوری فکر می‌کردند. "
سال ۵۸ دولت ایران او را به نیکاراگوئه فرستاد تا از انقلاب تازه به پیروزی رسیده این کشور عکاسی کند ولی کمتر کسی عکس‌های جلالی و روایتش را از اوضاع و احوال این کشور و انقلاب آن دیده است.
با آغاز جنگ تحمیلی جلالی راهی خرمشهر می‌شود ما حصل این عکس‌ها کتاب "خرمشهر" بود که فقط دو بار تجدید چاپ شد. البته اخیرا بهمن جلالی توانست ۱۲۵ اسلاید و عکسهایی از اشغال خرمشهر و هشت سال دفاع مقدس را در برلین به نمایش بگذارد و فیلمی ۱۲ دقیقه‌ای را نیز در فستیوال فیلم و عکس مستند برلین عرضه کند. او در این «اسلایدشو» که نام «روایت شهری که بود» را انتخاب کرده است چگونگی اشغال این شهر را نشان داد.

بهمن جلالی در پیشگفتار کتاب «گنج پیدا» (که در واقع کتاب چاپ شده از همان نگاتیوهای مکشوفه و نگاتیوهای آلبوم خانه است) دوره عکاسی که از حدود سال های ۱۲۶۰ هجری قمری در ایام سلطنت ناصرالدین شاه شروع و تا دوران کوتاه سلطنت احمدشاه ادامه داشت را «دوران طلایی» عکاسی ایران می‌نامد.
دوره‌ای که مردانی با علاقه‌مندی، کوشش و زحمت بسیار، با دوربین‌های بزرگ و سنگین، به وسیله شیشه‌های حساس، شکننده و بسیار کند از هر چه توانستند عکس گرفتند و مراحل ظهور و چاپ عکس را که استادکاری ظرافت، مهارت و دقت بسیار طلب می‌کرد طی کردند. آنها دوربین و وسایل خود را در مراسم رسمی، شکار ییلاق و روبه روی ابنیه تاریخی و مردم عادی قرار دارند و هزاران سند مهم و معتبر را از دوره خود ثبت کردند که بی‌شک می‌توان آن را مهم‌ترین اسناد تصویری دوره‌ای معین از تاریخ ایران دانست.
عکس‌های آن دوران اطلاعات بسیار مهمی را در خود حفظ کرده‌اند: لباس ها، معماری، مراسم، چهره‌ها، نوع خانه‌ها، شوخی‌ها و بسیاری اطلاعات دیگر. جدا از ارزش‌های مستند، عکس‌های دوره قاجار دیدی ناب، خلاق و هنرمندانه را نشان می‌دهند که بدون هیچ "پشتوانه تصویری" از قبل به وجود آمده‌اند.
برش‌های کناره عکس‌ها، ترکیب‌بندی تصویرها، حالت‌ها و استفاده از وسایل زندگی مثل صندلی، میز و گلدان‌های شمعدانی و همچنین پس زمینه‌هایی را که زاییده خلاقیت عکاسان آن دوره بوده است می‌توان در این زمره به شمار آورد.

برگزاری بیش از ۵۰ نمایشگاه عکس در ایران، فرانسه، آلمان، مجارستان، چکسلواکی سابق، فنلاند، اسپانیا [نمایشگاه عکس‌های بهمن جلالی در اسپانیا] و سایر کشورها، تدریس و تحقیق در دانشگاه‌های تهران، هنر و دانشگاه آزاد و مرکز تحقیقات و مطالعات ارشاد از سال ۱۳۵۹ تا کنون، همکاری با پروژه چاپ کتاب عکسی درباره ایران که در آلمان به چاپ رسیده، تحت عنوان "ایران"، تأسیس عکسخانه ایران، سردبیر فصلنامه "عکسنامه" از دیگر فعالیت‌های این استاد عکاسی است.

جلالی عصر جمعه ۲۵ دی ۱۳۸۸ به دلیل بیماری سرطان پانکراس در خانه خود در تهران درگذشت.