به گزارش تجسمی آنلاین، آزاده فضلی: جامعه هنرهای تجسمی در سال پر از التهاب ۱۴۰۱ شرایطی را پشت سر گذاشت که شاید اگر شخصی همچون عبدالرضا سهرابی به عنوان مدیرکل هنرهای تجسمی حضور نداشت، این التهابات و شرایط حاکم بر جامعه هنری، بر فضای هنرهای تجسمی حاکم می‌شد و آن را از پا در می‌آورد.
بر خلاف آنچه که توسط برخی رسانه‌ها مبنی‌بر تعطیلی نگارخانه‌ها توسط مرکز هنرهای تجسمی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مطرح شده بود، سهرابی وارد عمل شد و همین امر سبب شد که اکثر نگارخانه‌ها به روال قبلی خود بازگردند.
مدیرکل هنرهای تجسمی همچنین علاوه بر تعطیل نکردن جشنواره هنرهای تجسمی فجر که گام پانزدهم خود را تجربه می‌کرد، مخالف سرسخت تعطیلی دوسالانه‌های هنری نیز بود و برگزاری آنها را یکی از اصلی‌ترین وظیفه‌های اداره کل تجسمی قلمداد می‌کند.
عبدالرضا سهرابی حالا یک سال است که در مسند مدیرکلی هنرهای تجسمی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی حضور دارد و به همین بهانه گفتگویی درباره این یک سال با او انجام دادم که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید.
* آقای سهرابی برای شروع درباره حراج‌های هنری، مجوزها و همچنین بحث گسترش آنها در سال ۱۴۰۲ که به صورت رسمی نیز اعلام کرده‌اید، توضیح می‌دهید؟
معتقدم قبل از اینکه درباره برگزاری حراج‌ها صحبت کنیم، باید به یک پرسش پاسخ داده شود و آن، اینکه تا چه زمانی باید تابلوهای میلیاردی در این حراج‌ها به فروش برسند؟ به اعتقاد من، هم تابلوهای میلیاردی حرفه‌ای و هم تابلوهای دانشجویی، هنرجویی و هنرمندان خودآموخته نیز باید در حراج‌ها به فروش برسند تا عدالت فرهنگی در چرخه اقتصاد هنر رعایت شود.
با توجه به مقدمه مذکور، راهبرد مرکز هنرهای تجسمی در سال جاری فراهم نمودن بستر و فضای مناسب برای ایجاد فرصت یکسان برای همه آثار با مؤلفه‌های فوق خواهد بود که در همین راستا، در سال جدید، حراج هنر «معاصر» و حراج «رخ‌ست» برگزار می‌شوند. حراج هنر معاصر، حراجی است که به حراجی‌های تهران اضافه می‌شود و حراج رخ‌ست، در استان اصفهان برگزار خواهد شد.
لازم به توضیح است که حراج رخ‌ست به دلیل مشکلاتی که در دوره اول خود پیدا کرده بود، با چالش‌های جدی در برگزاری حراج هنرهای تجسمی در سطح استان مواجه شده بود که پس از رایزنی‌ها و پیگیری‌های متعدد، به چرخه حراج واقعی هنرهای تجسمی بازگشت داده شد. امسال با قوت و همت برگزارکنندگان آنکه از اهالی دانشگاه و صاحبان تجربه حوزه هنر هستند، فضای مناسبی را در این چرخه ارائه کند.
حراج سومی هم در تهران در حال آماده‌سازی است و در حال مذاکره با برگزارکنندگان هستیم که به محض نهایی شدن، جزئیات بیشتر آن را در اختیارتان قرار خواهیم داد.
ما از متولیان برگزاری این دو حراج درخواست کردیم که حراج‌هایشان را دو بخش برگزار کنند و برای افزایش قدرت خرید، تابلوها با قیمت‌های متفاوت عرضه شوند. خوشبختانه نگاه مسئولین این دو حراج به موضوعات، نگاهی کاملاً فرهنگی و هنری است و نکته مهم در این راستا، بزرگ کردن کیک اقتصاد هنرهای تجسمی به منظور بهره‌مند شدن سطوح مختلف هنرمندان این عرصه است. همگان است و امیدواریم این اتفاق نتایج خوبی را به همراه داشته باشد.
* شما درباره جزئیات حراج‌ها و شورای هنری و اصالت هنری آثار نقطه‌نظر خاصی داشتید؟
ما بر اساس شرح وظایف و قوانین و مقررات خودمان مجوز صادر می‌کنیم بنابراین در آن حوزه‌ای که شرح وظایف ما نیست و مسئولیت و تخصص آن را هم نداریم، قطعاً ورود نمی‌کنیم. اما از نظر قوانین و مقررات حاکم بر مرکز هنرهای تجسمی، برگزاری حراج مستلزم رعایت شرایطی است که از جمله آنها می‌توان به این موارد اشاره کرد، اول اینکه چارچوب حقوقی برگزارکننده حراج و تکلیفش در گرفتن موافقت‌های اصولی اولیه روشن و شفاف باشد که این مهم برای مؤسسات فرهنگی هنری باید موضوع حراج در اساسنامه آنها ذکر شده باشد. ایضا برای مدیران نگارخانه هم این مجوز قابلیت صدور دارد.
دوم اینکه زمان و مکان برگزاری حراج باید کاملاً مشخص باشد. سوم اینکه چنانچه دوره دوم هر حراج باشد، گزارشی از نحوه برگزاری و فرایند حراج دوره قبلی باید به طور رسمی برای مرکز ارسال شده باشد.
مهم‌تر از همه اینکه باید تصویر دقیق و واضحی از آثاری که قرار است در حراج به فروش گذاشته شوند، قبل از برگزاری به دبیرخانه این مرکز ارسال و بعد از بررسی‌های لازم و ممهور کردن یکایک آثار به مهر برجسته این مرکز، مجوز قابلیت صدور پیدا خواهد کرد.
این چهار شرط در مرحله نظارت ما قرار دارد اما درباره چگونگی گردش مالی، اصالت و مالکیت آثار، مرکز هنرهای تجسمی ورودی پیدا نمی‌کند. لکن به جهت نظارت دستگاه‌های مرتبط با این موضوعات، در متن مجوز همه این موارد را مورد اشاره قرار می‌دهیم که باید توسط برگزارکننده رعایت شود.
البته در حال حاضر بعضی از شرکت‌ها با استفاده از نرم‌افزارها و سخت افزارهایی تخصصی نسبت به تعیین اصالت و مالکیت آثار اقدام می‌کنند ولی ما در این حوزه ورود نمی‌کنیم و هر گونه مساله حقوقی بر عهده برگزارکننده خواهد بود.
همانگونه که پیش‌تر اشاره شد، برگزارکننده باید گزارشی دقیق از عملکرد دوره قبلی حراج به منظور اخذ مجوز دوره جدید به مرکز ارائه کند.
اگر در این بین شکایتی از حراج و فرایند برگزاری آن صورت بگیرد، قطعاً رسیدگی به این موضوع برای مرکز هنرهای تجسمی مهم خواهد بود؛ چراکه بر اساس مجوز صادرشده از سوی وزارت فرهنگ، هنرمندان بر اساس این مجوز به حراج اعتماد می‌کنند و سپس آثارشان را به نگارخانه یا مؤسسه فرهنگی هنری برگزارکننده ارسال می‌کنند. حال اگر در این بین مشکلی پیش آید و حس اعتماد دوطرفه بین هنرمند و برگزارکننده مخدوش شود، مسئولیت اجتماعی و نظارتی برعهده این مرکز خواهد بود تا در خصوص صدور مجوز برگزاری دوره بعدی حراج دقت بیشتری به خرج دهد تا حقی تضییع نشود.
* درباره حراج هنر «معاصر» نیز توضیح بدهید؟
تا نسبت به حراج گذار مطمئن نشویم مجوزی نخواهیم داد
حراج معاصر قرار است در تهران برگزار شود. ما تا زمانی که مطمئن نشویم که فردی نتواند در حد و اندازه حراج ورود کند، مجوزی نخواهیم داد؛ یعنی بعد از بررسی و بازدید میدانی و سنجیدن ظرفیت‌های حراج‌گذار، نسبت به صدور مجوز مبادرت خواهیم کرد. اما اساس نگاه ما به صدور مجوز ضمن نکاتی که پیش‌تر اشاره شد، تلاش ما برای سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در عرصه هنرهای تجسمی است که برگزارکنندگان این حراج ظاهراً از این ظرفیت برخوردارند.
* مسائل و مشکلات مربوط به موزه هنرهای معاصر تهران همیشه یکی از پرسش‌های ما خبرنگاران تجسمی است به ویژه بعد از انتصاب رئیس جدید موزه، برنامه‌های آن با ناهماهنگی‌هایی مواجه شده است. همچنین در روزهای پایانی سال ۱۴۰۱ گفته شد که در حال تعویض موکت‌های موزه هستند و این در حالی است که می‌توان اذعان کرد مدت زیادی از بازسازی موزه نگذشته و این مورد شاید کاری بیهوده به نظر می‌رسید. واقعاً ماجرای این حواشی در موزه چیست؟
در رابطه با بحث ابنیه و ساختمان، در مقطعی در موزه هنرهای معاصر تعمیراتی صورت گرفت ولی آن چیزی که درخور موزه بود، انجام نشد و شایسته بود که در آن تعطیلی چندین ماهه، بازسازی بهتر از این انجام شود. حال، در دوره اخیر پیشنهادی مطرح شد و پس از بررسی‌ها و بازدید میدانی و صحبت با متولیان، به جد روی این موضوع ایستادیم و موضوع را منتفی کردیم و نظرمان این شد که موکت‌های قبلی که مقاومت خوبی هم دارند، فعلاً بهترین گزینه است تا به پیشنهاد و مواد ویژه‌ای بر اساس نظر کارشناسان برسیم که ضمن رعایت استانداردهای بین‌المللی، از کاربردهای فنی و حرفه‌ای در سطح موزه هنرهای معاصر هم برخوردار باشد.
تغییراتی که در شیشه‌های موزه صورت گرفت باعث ورود نور زیاد به داخل می‌شود که نباید این اتفاق می‌افتاد. اینکه من می‌گویم این تغییرات نباید انجام می‌شد، بر اساس نظرات کارشناسان معماری و کارشناسان معماری و هنری موجود در موزه که در سطح جامعه هنری شناخته شده هستند، است. آنها اظهار کردند که این اقدامات اشتباه و به صلاح موزه نبوده است و من شخصاً قضاوت نمی‌کنم و نمی‌دانم که چرا این اتفاقات افتاده است! نگاه ما به موزه در حوزه فعالیت هنرهای تجسمی، نگاهی بین‌المللی است، پس باید در حد و اندازه استاندارهای بین‌المللی به آن نگریسته شود. درست است که فعالیت‌های موزه بنابر تصمیمات گرفته شده دچار تعلل شد و متأسفانه یکی از نمایشگاه‌های وعده داده شده برگزار نشد که از ذکر دلایل آن در این مجال پرهیز می‌کنم.
نکته قابل ذکر این است که موزه هنرهای معاصر باید مجموعه فعالیت‌ها و رویدادهایی که در موزه برگزار می‌شود، ضمن تأمین نظر تمامی اصحاب هنر با سلایق و سبک‌های مختلف، به نوعی معرف کارکردهای انقلاب اسلامی هم باشد و با ظرفیت و قابلیتی که از جامعه هنرهای تجسمی فعلی سراغ داریم، قطعاً این امر دور از ذهن نخواهد بود.
موضوع مهم دیگر، سیستم اعلام و اطفای حریق در موزه هنرهای معاصر تهران است. در نظر داشته باشید که مساله اطفای حریق در یک واحد مسکونی با اطفای حریق در مکانی که محل نگهداری آثار هنری است، بسیار متفاوت است. در رابطه اعلام حریق بخشی از تجهیزات مورد نیاز خریداری شده اما نصب نشده است که در اولین فرصت نصب خواهد شد.
در گام بعدی در نظر داریم که با پیگیری و تأمین اعتبارات عمرانی لازم، بتوانیم سیستم اطفای حریق را نصب کنیم.
ناگفته نماند از جمله نکات مهم دیگر، تغییراتی بود که در شیشه‌های موزه صورت گرفت که باعث ورود نور زیاد به داخل می‌شود که نباید این اتفاق می‌افتاد. اینکه من می‌گویم این تغییرات نباید انجام می‌شد، بر اساس نظرات کارشناسان معماری و کارشناسان هنری حاضر در موزه که در سطح جامعه هنری هم شناخته شده هستند، است. آنها اظهار کردند که این اقدامات اشتباه و به صلاح موزه نبوده است و من شخصاً قضاوت نمی‌کنم و نمی‌دانم که چرا این اتفاقات افتاده است!
* یعنی در زمانی که این تغییرات اجرایی می‌شد، نظر کارشناسان مدنظر قرار نگرفته بود؟
در حال حاضر اتفاقی در سطح شهر افتاده است که همه به آن ایراد داریم؛ با توجه به ظرفیت هنر و معماری اسلامی ایرانی، چرا که سبک و سیاق معماری کنونی ما چنین سبک و سیاقی پیدا کرده است؟ با وجود دستگاه‌های مختلف، شوراهای انقلاب فرهنگی، مصوبات، شهرداری باز مجوز برای این اقدامات غیرقابل کارشناسی داده می‌شود.
واحد طرح‌های عمرانی، نگاهی کاملاً مهندسی به موضوع دارد اما وجود کارشناسان مبرز مرکز هنرهای تجسمی و موزه هنرهای معاصر تهران برای همین امر است که موضوعات و تلفیقات هنر و معماری را برای ساختار موزه هنرهای معاصر تهران لحاظ کند. لذا هرگونه تصمیم‌گیری درباره ابنیه صرفاً باید براساس نظرات کارشناسی باشد.
حال با این توضیحات، باید بگویم که موضوع عمران امری کاملاً متفاوت با معماری است. به ویژه هرگونه تغییر در بناهایی نظیر موزه هنرهای معاصر تهران نیازمند دریافت نظرات کارشناسی است.
* زمانی که شما مدیرکل هنرهای تجسمی شدید فرصت کمی داشتید تا جشنواره‌های تجسمی جوانان و فجر را مدیریت کنید و حالا یک‌سال فرصت دارید تا برای جشنواره‌های پیش رو را برنامه‌ریزی کنید. در این مورد رویکردتان چیست؟ آیا تغییراتی خواهید داشت؟ آیا انتقادی به دوره‌های قبلی جشنواره‌ها دارید؟
من ابتدا خود و همراهانم را نقد و از هر نقد منصفانه‌ای استقبال می‌کنم. همچنین سعی می‌کنم بدانم که در حال حاضر ظرفیت‌هایمان چیست و چه مقدار قابلیت و توانایی برای انجام کارهای نو داریم. اینکه تاکنون ۲۹ دوره جشنواره جوانان ایران و ۱۵ دوره جشنواره فجر برگزار شده است را باید به فال نیک گرفت. اما ما برای گام سی‌ام در جشنواره تجسمی جوانان ایران و نیز گام شانزدهم در جشنواره هنرهای تجسمی فجر باید نگاه متفاوتی را ارائه کنیم. در ارتباط با جشنواره جوانان ایران در دوره بعدی به قدر مقدور، رویکرد جدیدی حاکم خواهد شد. معتقدیم که جشنواره جوانان نباید صرفاً آوردگاهی رقابتی باشد. باید رویکرد ثابتی را برای این جشنواره اتخاذ کنیم؛ نخست، «استعدادیابی» و سپس «کادرسازی برای آینده هنرهای تجسمی ایران». به همین دلیل است که در شورای سیاستگذاری جشنواره تجسمی جوانان در دوره‌ای که گذشت، به شکلی هدفمند دو نفر را عضو کردیم که از برگزیده‌های جوان دوره‌های پیشین جشنواره بودند. اگر ما از ظرفیت‌های موجود در دوره‌های قبلی جشنواره‌های هنری استفاده نکنیم، مسیر درستی را در پیش نگرفته‌ایم.
در نظر داریم که سی‌امین جشنواره هنرهای تجسمی جوانان ایران در تهران برگزار نشود و در یک استان کاملاً کم برخوردار و با شکل و شمایلی کاملاً متفاوت برگزار شود. برای چنین جشنواره‌ای شورای سیاستگذاری لازم نیست، بلکه ما به یک شورای هنری نیاز داریم. جایگاه شورای سیاستگذاری در جشنواره‌ای مانند فجر معنا می‌یابد نه در جشنواره جوانان. مهم است فردی که قرار است دبیر هنری باشد، خود در شورای هنری جشنواره جوانان عضو باشد تا بداند با چه هدفی باید رو به جلو حرکت می‌کند. بی‌شک در دوره سی‌ام تغییراتی رخ می‌دهد و رویکرد تازه جشنواره را در فراخوان اعلام خواهیم کرد. همچنین ساختار محتوایی و اجرایی جشنواره تغییر خواهد یافت که البته این تغییرات با همراهی دبیر محترم دوره سی‌ام رخ خواهد داد.
لازم است در جشنواره هنرهای تجسمی فجر، بخشی جنبی از جشنواره هنرهای تجسمی جوانان ایران داشته باشیم. شاید این دیدگاه، توسط برخی از هنرمندان و اساتید هنر نقد شود که اشکالی هم ندارد و ما هر نقد سازنده‌ای را می‌شنویم. از کسانی هم که موافق این دیدگاه هستند دعوت می‌کنیم به میدان بیایند و کمک کنند تا کار را به نحو احسن پیش ببریم. ما برای انجام چنین اقدامی دلیل داریم؛ اول اینکه به کادرسازی در عرصه هنرهای تجسمی کمک می‌کنیم و دوم اینکه به هنرمندان جوان انگیزه می‌دهیم که آثارشان در میدان بزرگ‌تری مانند فجر هم دیده خواهد شد.
* به گمانم دوره بیست و نهم جشنواره تجسمی جوانان به سرانجام نرسید..
بله، به دلیل شرایط خاص سیاسی و اجتماعی که پیش آمد، نتوانستیم کار را به اتمام برسانیم. در نظر داریم کار ناتمام دوره بیست و نهم را در گام سی‌ام تکمیل کنیم.
* مساله انجمن‌های هنری را در گفتگوهای پیشین با شما مطرح کرده‌ایم و پاسخ هم گرفته‌ایم اما نکته‌ای در مورد انجمن خوشنویسان ایران وجود دارد که بنا بر اطلاع، شاید نوعی تخلف به حساب آید. در مورد مجمع‌های عمومی انجمن خوشنویسان ایران و همچنین شخصی که چندین سال است به‌عنوان نماینده وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی از سوی هیأت مدیره انجمن معرفی می‌شود هم توضیح می‌دهید؟
ساختار انجمن خوشنویسان ایران به دلیل قدمتش با بقیه انجمن‌های هنری متفاوت است اما طبق مکاتبه‌ای که قبلاً انجام شد، آقای ساکت به عنوان نماینده وزیر در انجمن خوشنویسان ایران دیگر مسئولیتی در این زمینه ندارند. در ارتباط با سایر موارد مربوط به انجمن خوشنویسان همچون برگزاری مجامع عمومی هم ورودی نمی‌کنیم. رویکرد عمده ما مبتنی بر حمایت و تسهیل‌گری در امور انجمن‌هاست. خوشنویسی یکی از مهمترین شاخه‌های هنرهای تجسمی و دارای قدمت تمدنی و هویتی است و امیدواریم شاهد درخشش روزافزون هنرمندان این رشته باشیم.